Wazektomia: co to jest i jak przebiega zabieg podwiązania nasieniowodów?

Wazektomia to zabieg polegający na przecięciu nasieniowodów. Jest najskuteczniejszą i najbezpieczniejszą metodą antykoncepcyjną dla mężczyzn. Wyjaśniamy, na czym polega wazektomia, jaka jest jej skuteczność i czy jest odwracalna.

Od wielu lat stosowane są różne metody antykoncepcji. Wazektomia to stosunkowo nowa metoda stosowana w celach antykoncepcyjnych, chociaż znana była setki lat temu.

Informacje o wykonywaniu wazektomii pochodzą już z prekolumbijskiej Ameryki, gdzie znaleziono naskalne malowidło obrazujące ten zabieg. Informacje na ten temat znaleziono także na wyspach Polinezji.

Udokumentowane informacje o zabiegach wazektomii pochodzą z roku 1830, w XIX wieku wykonywano ją w przypadku przerostu prostaty i kamicy nerkowej.

Wazektomia była wykorzystywana do przymusowej sterylizacji chorych psychicznie. Zabiegi takie wykonywano w USA w zakładach karnych, a także w Niemczech w latach 30-tych XX wieku.

Na liście wskazań do zabiegu z roku 1948 umieszczono osoby niepoczytalne, zagrożone zapaleniem najądrzy po operacji prostaty i pragnące się odmłodzić. Na końcu tej listy umieszczono cel antykoncepcyjny.

Jako metoda antykoncepcji wazektomia rozpowszechniła się w latach 60-tych i 70-tych XX wieku, między innymi w Indiach, które borykały się z przeludnieniem, a potem w Chinach, gdzie stworzono metodę zwaną– wazektomia bez skalpela.

Zabieg wazektomii jest legalny i popularny w wielu europejskich krajach oraz w USA. Co to jest wazektomia?

Czym jest i na czym polega wazektomia?

Wazektomia potocznie oznacza podwiązanie nasieniowodów.

Nasieniowody, inaczej przewody nasienne, to dwa przewody o długości około 45 cm, które łączą najądrza, w których wytworzone w jądrach plemniki gromadzą się przez kilka tygodni i dojrzewają, z cewką moczową. W czasie wytrysku plemniki mieszają się z wydzieliną prostaty, która umożliwia pokonanie przez nie drogi niezbędnej do zapłodnienia komórki jajowej.

Dosłownie termin wazektomia oznacza przecięcie naczynia. Na czym polega zabieg wazektomii? Wazektomia polega na przecięciu nasieniowodów, ale nie tylko. Tak zwana „totalna wazektomia” polega na usunięciu fragmentu nasieniowodów.

Jedna z technik wazektomii zwana metodą kanadyjską, polega na blokowaniu tylko jednego końca nasieniowodu od strony brzusznej, drugi jest otwarta do moszny, dokąd trafia to, co produkują jądra.

Efektem zabiegu jest to, że podczas wytrysku plemniki docierające do blokady, pozostają w ciasnym przewodzie lub wydostają się pod skórę moszny, ale nie przemieszczają dalej z uwagi na barierę anatomiczną, i po jakimś czasie zostają wchłonięte przez organizm.

Jak dokładnie przebiega zabieg wezektomii?

Przed zabiegiem pacjent wypełnia niezbędne formularze, dotyczące między innymi zgody na jego wykonanie. Zaleca się także usunięcie owłosienia skóry moszny.

Zabieg wykonuje się w znieczuleniu miejscowym i trwa od kilkunastu minut do godziny. Skóra moszny jest rozwarstwiana przy użyciu specjalnie zakrzywionego narzędzia lub przecinana. Przez powstały otwór wysuwa się nasieniowód, który którego fragment jest wycinany. Następnie zależnie od wybranej techniki zamykany jest przy pomocy koagulacji, klipsów lub podwiązki jeden lub oba końce nasieniowodów co radyklanie uniemożliwia plemnikom przedostanie się przez powstałą w ten sposób blokadę.

Wazektomia jest zabiegiem, który wiąże się z małym ryzykiem krwawienia, powstania krwiaka i bólu. W trakcie zabiegu może pojawić się uczucie „ciągnięcia” w okolicach moszny.

Bezpośrednio po zabiegu pacjent może wrócić do domu. Zalecenie dotyczy powstrzymywania się przez kilka dni po zabiegu od współżycia oraz unikania w tym czasie moczenia się w wannie. W razie bólu po zabiegu , pomocne będą ogólnie dostępne środki przeciwbólowe.

Wskazania i przeciwwskazania do zabiegu wazektomii

Wazektomia to antykoncepcja dla mężczyzn. Wskazaniem do zabiegu jest więc chęć uniknięcia niechcianej ciąży. Jest to metoda stosowana u mężczyzn, jest więc wyrazem ich odpowiedzialnego podejścia do kwestii współżycia seksualnego i zdrowia partnerki (na przykład gdy nie może ona stosować środków antykoncepcyjnych).

Przeciwwskazaniem do zabiegu może być występowanie niektórych ciężkich chorób u mężczyzny, przyjmowanie leków przeciwskrzeplinowych, skazy naczyniowe i choroby skóry.

Skutki wazektomii

Według rekomendacji Europejskiego Towarzystwa Urologicznego (European As-sociaton of Urology) wazektomia jest najlepszą forma stałej antykoncepcji u mężczyzn pod względem skuteczności, bezpieczeństwa i działań niepożądanych.

Inne metody antykoncepcji u mężczyzn związane są z wysokim wskaźnikiem niepowodzeń lub wciąż są to metody eksperymentalne (na przykład metody antykoncepcji hormonalnej).

Wazektomia a płodność

Wazektomia to skuteczna antykoncepcja, gdyż daje blisko stuprocentową gwarancję seksu bez efektu w postaci niechcianej ciąży, nie wywołuje skutków ubocznych, jest tania i bezpieczna dla pacjenta. Efekt wazektomii zależy od techniki i jeśli potwierdzi się skuteczność, to najczęściej sięga ona blisko 100 procent. Zabieg jest jedną z dwóch tak skutecznym metod antykoncepcyjnych, druga to podwiązanie jajowodów (salpingotomia), czyli żeński odpowiednik wazektomii.

Wazektomia nie działa od razu. Aby mieć pewność, że zabieg spełnia swoją funkcję antykoncepcyjną, trzeba odczekać pewien czas. Przyjmuje się, że po około 25 wytryskach nie ma już plemników w ejakulacie. Aby się o tym upewnić, należy wykonać badanie nasienia. Do czasu sprawdzenia skuteczności zabiegów zaleca się stosowanie innych metod antykoncepcyjnych.

Warto podkreślić, że wazektomia nie jest tym samym co sterylizacja, która oznacza usunięcie gonad, czyli u mężczyzn jąder, a u kobiet jajników. Zwykle wykonuje się ją w celach medycznych po wykryciu nowotworu złośliwego. Jest to zabieg powodujący trwałą bezpłodność.

Wazektomia a aktywność seksualna

Wazektomia nie obniża popędu seksualnego i przyczynia się do komfortu psychicznego, uwalniając od stresu związanego z obawą przed niechcianą ciążą. Nie osłabia erekcji, ponieważ jedynie ogranicza wydostanie się plemników. Nie wpływa to negatywnie ani na pracę jąder ani na gospodarkę hormonalną.

Jednak, co warto zaznaczyć, wazektomia nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. W tym celu warto stosować inne środki, takie jak prezerwatywa.

Wazektomia a wytrysk

Mężczyzna po wazektomii ma normalny wytrysk, zabieg wpływa bowiem jedynie na zawartość ejakulatu, który jest pozbawiony plemników. Udowodniono nawet, że jeśli w organizmie pozostają ważne hormony takie jak spermina i sperminidyna (które w normalnym warunkach są wydalane podczas wytrysku), to wzmacniają one siły obronne organizmu oraz system nerwowy. Z tego powodu wazektomia była polecana w XIX wieku na poprawę potencjału energetycznego i psychicznego, poprawę libido itd.

Możliwe powikłania i skutki uboczne po wazektomii

U większości mężczyzn wazektomia nie wywołuje powikłań i skutków ubocznych. U niewielkiego odsetka pacjentów zabieg może powodować tak zwany zespół bólowy, który trwa kilka dni, rzadziej dłużej. Jest zwykle efektem podrażnienia nerwu biegnącego wzdłuż nasieniowodu w kierunku jądra (może wystapić ból jądra). Wówczas wskazane jest nieznacznie ograniczenia wykonywanej aktywności fizycznej, pomagają też ciepłe kąpiele i łagodne środki przeciwbólowe. Sporadycznie ból przybiera postać przewlekłą.

Czy podwiązanie nasieniowodów to skuteczna metoda antykoncepcji?

Skuteczność wazektomii, określana współczynnikiem niepowodzenia, sięga dwóch tysięcznych, czyli dwóch promili. Oznacza to, że na tysiąc operowanych pacjentów u dwóch konieczna jest drobna korekta.

Czy wazektomia jest legalna w Polsce?

Wazektomia nie była karana ani zakazana w Polsce, dlatego zabiegi takie są w Polsce wykonywane legalnie.

Wprawdzie art. 156 par. 1 Kodeksu karnego mówi, że „Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3”, to jednak wazektomia jest traktowana inaczej. Argumentem jest między innymi fakt, że jest to zabieg odwracalny, w przeciwieństwie do zabiegu podwiązywania jajowodów u kobiet, który powoduje trwałą bezpłodność.

Cena zabiegu wazektomii w Polsce

Cena wazektomii w Polsce wynosi od 1500 do 3000 zł i zależy od wyceny ośrodka, w którym jest przeprowadzana, oraz od tego, kto ją wykonuje. Może zawierać oprócz kosztu zabiegu także koszt konsultacji wstępnej oraz konsultacji po zabiegu.

Czy wazektomia jest odwracalna? Na czym polega rewazektomia?

Wazektomia to odwracalna metoda antykoncepcji, w tym celu wykonuje się zabieg znany jako rewazektomia (wazowasostomia), czyli ponowne udrożnienie nasieniowodów. Decyduje się na niego około 3 procent mężczyzn, którzy poddali się wazektomii.

Jest to bardziej precyzyjna operacja, która polega na wypreparowaniu zrostów, jakie powstają po wazektomii, dotarciu do drożnych fragmentów nasieniowodów i ich połączeniu.

Skuteczność tego zabiegu ocenia się na podstawie obecności plemników w nasieniu i odsetka osiągniętych ciąż. Zależy ono między innymi od czasu, jaki upłynął od wazektomii, przy dłuższym czasie skuteczność jest mniejsza, oraz od stosowanej techniki. Wpływ na efekt rewazektomii ma także rozwój włóknienia najądrza i obecność przeciwciał przeciwjądrowych. Jednak nawet wiele lat po wazektomii odtworzenie ciągłości nasieniowodów ma szanse powodzenia.

Źródła:
Dohle G.R., Diemer T., Kopa Z., et. al, European Association of Urology Guide-lines on Vasectomy, European Urology, 2012, 61, 159-163
Frydenberg M., Re: Vasectomy and Prostate Cancer Incidence and Mortality in a Large US Cohort, Siddiqui MM, Wilson KM, Epstein MM, et al, J Clin Oncol 2016;32;3033–8, European Urology, 2017, 71,491-496
European Assiciation of Urology, Words of Wisdom, Re: Vasectomy and Risk of Aggressive Prostate Cancer: A 24-year Follow-up Study Siddiqui MM, Wilson KM, Epstein MM, et al. J Clin Oncol 2014;32:3033–8, European Urology, 2014, 66, 1186-1193
Rekomendacje dotyczące postępowania w niepłodności męskiej, European Asso-ciaton of Urology, Postępy Andrologii Online, Czasopismo Polskiego Towarzy-stwa Andrologicznego, 21.05.2019
Dobroński P., Czaplicki M., Odtworzenie ciągłości nasieniowodów (vasovaso-stomia) z użyciem okularów operacyjnym o trzykrotnym powiększeniu, Urologia Polska 2004, 57 (3),